فراز و فرود نرخ ارز؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

تعداد زیادی از کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی اعتقاد دارند نرخی که هم‌اکنون در بازار ارز تعیین می‌شود، نرخ واقعی آن نیست و از سال‌ها پیش و همان گونه که دولت‌ها عمل کرده‌اند، ارز با قیمتی پایین ترعرضه می‌شود، درحالی که ارز نیز مانند سایر کالاها باید طبق نرخ تورم جاری کشور تعدیل شود.
اکنون چند ماه است که قیمت‌ها در بازار ارز رو به افزایش گذاشته است. این درحالی است که از ابتدای دولت یازدهم تا همین اواخر ثبات نسبی بر این بازار حاکم بود. حال درخصوص اینکه بازار ارز در ماه‌های آینده و سال آتی به کدام سو می‌رود، نظرات مختلفی وجود دارد؛برخی کارشناسان افزایش قیمت‌های فعلی را به واسطه هیجانات زودگذری می‌دانند که پایدار نخواهد بود و ظرف چند ماه آینده به حالت طبیعی بازمی گردد.
درهمین زمینه ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی درباره نوسان قیمتی بازار گفته بود که هیچ یک از عوامل تأثیرگذار واقعی در بازار ارز تغییری نکرده است ضمن اینکه بسیاری از متغیرهای کلان اقتصاد نیز رو به بهبود است. به گفته وی افزایش قیمت‌های اخیر به دلیل انتظاراتی است که دربازار شکل گرفته و در زمستان امسال شاهد متعادل شدن قیمت‌ها خواهیم بود.
در مقابل برخی کارشناسان معتقدند جدای از عواملی که باعث نوسان می‌شود مهم‌ترین دلیلی که هراز چندگاهی موجب رشد قیمت ارز می‌شود تورم انباشته‌ای است که دراین بخش وجود دارد. به گفته این کارشناسان تمام دولت‌ها سعی کرده‌اند نرخ ارز را ثابت نگهدارند و بدین ترتیب دراین سال‌ها قیمت واقعی ارز با آنچه در بازار عرضه می‌شود فاصله گرفته است. برهمین اساس دولت نباید از افزایش قیمت ارز هراسی داشته باشد چه آنکه ارز تنها عامل رشد نرخ تورم نبوده است.

قیمت ارز باید سالانه بالا می‌رفت
مرتضی‌ الله داد اقتصاددان نیز اظهارکرد: دردوران پس از انقلاب اسلامی دو بار یکسان‌سازی نرخ ارز رخ داده است.یک بار در سال ۱۳۷۴ که یک شبه تصمیم گرفته شد و با اعلام بانک مرکزی به هر نفر ۱۰ هزار دلار و سپس ۵ هزار دلار ارز فروخته می‌شد که به دلیل کمبود ذخایر نه تنها این روند پایدار نبود بلکه باعث شد قیمت ارز دولتی از بازار نیز بیشتر شود.
وی ادامه داد: در بار دوم در اوایل دهه ۸۰ نیز با همکاری وزارت اقتصاد و بانک مرکزی و با مطالعه نرخ بازار به‌عنوان هدف درنظر گرفته شد و با قیمت حدود ۸۵۰ تومان ارز تک نرخی شد که این روند تا شوک ارزی سال ۱۳۹۰ و در دولت دهم ادامه داشت و پس از آن دوباره دو نرخی شد.
وی با اشاره به احکامی که در برنامه‌های سوم و چهارم توسعه تکلیف شده بود افزود: براساس این قوانین دولت باید براساس نظام شناور مدیریت شده و برمبنای میانگینی از تورم داخلی و خارجی نرخ ارز را افزایش دهد تا قیمت‌ها متعادل بماند، اما این کار انجام نشد و در طول سال‌های گذشته نرخ ارز ثابت باقی ماند.
این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: برخی نرخ ارز را لنگر تورم می‌دانند درحالی که واقعیت این نیست. درواقع با ثابت نگهداشتن نرخ ارز واردات به صرفه می‌شود و این روند به زیان بخش تولید تمام می‌شود. به گفته وی همواره میزان درآمدهای نفتی یکی از عوامل تأثیرگذار در ثبات نرخ ارز بوده است. هرگاه درآمدهای نفتی بالا بوده دولت‌ها نسبت به پایین نگهداشتن نرخ ارز اقدام کرده‌اند و هر زمانی که این درآمدها افت کرده دراین کار با مشکل مواجه شده‌اند. در دولت یازدهم نیز هدف اصلی ثابت نگهداشتن نرخ ارز است و این درحالی است که دولت با مشکلات زیادی مواجه است. الله داد درپایان تصریح کرد: مهم‌ترین عوامل برای ثبات واقعی نرخ ارز ارتباط محکم با اقتصاد جهانی و افزایش درآمدهای ناشی از صادرات است.

انتظارات، قیمت را بالا می‌برد
علی دینی اقتصاددان نیز اعتقاد دارد که قیمت ارز در آینده رو به افزایش است و از ۴ هزار تومان برای هر دلار امریکا عبور می‌کند.
وی افزود: مهم‌ترین دلیل این افزایش نیز انتظاراتی است که هم‌اکنون در بازار شکل گرفته است. ممکن است بانک مرکزی برای مدیریت این شرایط ارز بیشتری به بازار تزریق کند، اما این کار نمی‌تواند همیشگی باشد چراکه قیمت واقعی ارز بیشتر از این است. وی ادامه داد: درچنین شرایطی عرضه‌کنندگان ارز و کسانی که ارز دراختیار دارند با این امید که قیمت‌ها بالا می‌رود از عرضه ارز در بازار خودداری می‌کنند و همین عامل بر بازار فشار وارد می‌کند. علاوه براین به دلیل نوسان قیمت‌ها بر میزان سفته بازی افزوده می‌شود.
دینی تأکید کرد: به نظر می‌رسد شرایط فعلی برای یکسان‌سازی نرخ ارز مناسب نباشد. درواقع باید این سیاست در دوران آرامش بازار و زمانی که ذخایر ارزی دولت بالا باشد، اجرایی شود.

تورم انباشته مهم‌ترین دلیل رشد نرخ ارز
میثم رادپور کارشناس بازار ارز دراین باره گفت: قیمت ارزی که اکنون در بازار عرضه می‌شود واقعی نیست که این اعتقاد پایه‌های علمی و اقتصادی دارد.درحالی که حدود ۴ سال پیش قیمت دلار ۳۵۰۰تومان بوده است تا پیش از نوسان اخیر این نرخ ثابت مانده بود درحالی که دراین چهار سال درمجموع حدود ۵۰تا۸۰ درصد تورم داشته‌ایم که بر نرخ ارز لحاظ نشده است. وی افزود: براساس نظریه برابری قدرت خرید نرخ ارز باید طبق اختلاف تورم دو کشور تعیین شود و اگر این اتفاق نیفتد فاصله موجود میان قیمت اسمی و واقعی ارز به رانت برای عده‌ای خاص تبدیل می‌شود. به گفته وی در چهار دهه گذشته همواره یک دوره ثبات و یک دوره جهش نرخ ارز داشته‌ایم. درواقع دولت‌ها سعی کرده‌اند نرخ ارز را ثابت نگهدارند و هرگاه عوامل افزایش نرخ ارز بیشتر شده یک جهش قیمتی رخ داده است.
رادپور توضیح داد: برخی به اشتباه نرخ ارز را عامل مهمی در رشد نرخ تورم می‌دانند درحالی که این گونه نیست و در بسیاری از سال‌های ثبات قیمت ارز نرخ تورم‌های بالایی تجربه کرده‌ایم.

منبع: ایران